Batrachochytrium salamandrivorans

In het kort:

  1. Bsal beperkt zich tot salamanders (Urodela), maar is voor deze groep zeer pathogeen. 
  2. Bsal veroorzaakt oppervlakkige erosies en diepe verzwering over de gehele huid. 
  3. Bsal komt uit Azië.
  4. Daar leefde het in co-existentie met een groep salamanders voor miljoenen jaren (67 miljoen jaar geleden van Bd afgescheiden). 
  5. Recent is het naar Europa gebracht.
  6. Een eeuwenoud evenwicht tussen pathogeen en gastheer is verstoord door humaan transport, en hierdoor wordt een hele groep op enorm grote schaal bedreigd.
  7. Bsal vreet letterlijk de huid van salamanders weg.
  8. Dieren sterven snel na blootstelling aan de schimmel.
  9. De optimale groeitemperatuur van Bsal ligt tussen de 10 - 15 ˚C.
  10. Bsal veroorzaakt sterfte bij vrijlevende vuursalamanders en Alpenwatersalamanders in Nederland en België. 
  11. Bsal is ook aangetroffen bij gehouden salamanders in Duitsland en Engeland.

In 2013 werd duidelijk waardoor de populatie Nederlandse vuursalamanders ineen was gestort: Batrachochytrium salamandrivorans (Bsal), een voor de wetenschap nieuw ontdekte chytride schimmel was de dader (Martel et al. 2013). Omdat deze schimmel houdt van vochtige milieus en een relatief lage optimale groeitemperatuur heeft (10 – 15 ˚C), was de verwachting dat er snel meer populaties salamanders het slachtoffer zouden worden. Het zijn enkel salamanders die gevoelig zijn voor deze schimmel, en eenmaal besmet sterven de dieren razendsnel doordat de huid letterlijk wordt weggevreten (Martel et al. 2014).

Vuursalamander (Salamandra salamandra) geïnfecteerd door de salamanderetende schimmel, de huid is ernstig aangetast. Foto: Frank Pasmans

In een groots onderzoek (Martel et al. 2014) is de impact van de schimmel op tientallen soorten amfibieën, afkomstig van vier continenten, bestudeerd. De onderzoeksresultaten geven aan dat Bsal erg gevaarlijk is voor salamanders, maar niet voor andere amfibieën zoals kikkers en padden.

Batrachochytrium salamandrivorans (salamander devouring) doodt:

  • salamanders gaan vlot dood (12-18 d)
  • na korte periode van ataxie, anorexia en apathie

Het is de 2e chytride die amfibieën parasiteert en doodt. Fylogenetisch onderzoek laat zien dat Bsal een voorheen onbekende lijn vormt die een groep vormt met Bd. De genetische afstand tussen beide chytride-schimmels is dermate groot dat Bsal gezien kan worden als een aparte soort binnen de orde Rhizophydiales.

Bsal bezet een andere niche dan Bd. De optimale groeitemperatuur van Bsal ligt lager (10-15 ˚C) dan die van Bd (17-25 ˚C), waardoor Bsal een potentieel veel grotere bedreiging vormt voor onze inheemse salamanders dan Bd.

De schimmel Bsal is momenteel in opmars in Nederland en België en zal zeer waarschijnlijk binnenkort andere landen bereiken. Verschillende inheemse salamandersoorten, zoals de kamsalamander en de Alpenwatersalamander, zijn net als de vuursalamander gevoelig voor de schimmel en sterven binnen korte tijd nadat ze ermee in aanraking zijn gekomen.

De ziekte is erg besmettelijk en kan gemakkelijk worden overgedragen tussen verschillende soorten salamanders. Dit kan door direct contact van de dieren (huid-op-huid contact), maar het kan ook wanneer de dieren contact maken met de zoösporen op een tissue (in gevangenschap).

Eind 2015 is een helder overzichtsartikel verschenen over de chytride schimmels B. salamandrivorans en B. dendrobatidis. 



Oorsprong

De schimmel is recent meegelift met Aziatische salamanders die via de dierenhandel in Europa terecht gekomen zijn. Aziatische salamanders worden over de hele wereld in grote aantallen verhandeld. Zo werden bijvoorbeeld in de jaren 2001–2009 meer dan 2,3 miljoen Chinese vuurbuiksalamanders geïmporteerd in Amerika. De Aziatische salamanders zelf ondervinden veel minder hinder van de infectie en kunnen overleven met de schimmel op hun huid. Het onderzoek toont aan dat de infectie al tenminste sinds 1861 circuleert in Azië (Martel et al., 2014).

SITUATIE NEDERLAND

In opdracht van het Ministerie van Economische Zaken, de Provincie Limburg en Staatsbosbeheer heeft RAVON de populatie vuursalamanders gemonitord en ook onderzocht of de schimmel zich in de nabije omgeving bevindt. Het Ministerie van EZ garandeert nu ook de mogelijkheid voor meerjarig onderzoek. De populatie vuursalamanders staat er niet goed voor. De laatste trendberekening van het CBS laat een achteruitgang zien over de periode van 1997 – 2014 van 99,9%. In 2013 (periode 1997 – 2012) was deze achteruitgang 96%. De achteruitgang is dus niet gestagneerd. 

Zie HIER de actuele verspreiding van de schimmelziekte.

Wat kunnen we nog verwachten?

Het is de verwachting dat er meer uitbraken gaan volgen, ook bij andere soorten salamanders dan de vuursalamander. Ondanks de bemoedigende informatie dat er op alle uitbraakplekken nog steeds gezond ogende, levende salamanders worden waargenomen, vrezen we voor het duurzaam voortbestaan van salamanders in deze regio, en op termijn ook elders in Europa.

Gelukkig wordt er op dit moment veel onderzoek in verschillende laboratoria uitgevoerd, en wordt er intensief gemonitord in de populaties waar de schimmel is ontdekt. Hopelijk kan er op tijd genoeg kennis worden gegenereerd om maatregelen te nemen om de verspreiding van de schimmel te stoppen en de effecten te mitigeren.

Sterfte als gevolg van een besmetting met Bsal kan in eerste instantie redelijk verborgen zijn. Enkele dode salamanders vallen niet zo op, of lijken in eerste instantie ook niet zo erg verontrustend. Dit kan alleen wel een teken zijn van een Bsal besmetting, dus ook bij lage aantallen dode salamanders is het goed om contact op te nemen.

Amerikaanse collega's hebben ook een website over de schimmel gemaakt, interessant om de ontwikkelingen daar te kunnen volgen. En zo is er meer informatie te vinden op het web, zoals bijvoorbeeld op de webpagina van AmphibiaWeb.

Moet de handel dan niet verboden worden?

We zien het – met de kennis van nu- niet als oplossing om de gehele handel in salamanders te verbieden. Wel wordt vanuit de hobbyisten organisaties en vanuit de wetenschap een pleidooi gehouden voor het verbieden van Aziatische wildvang salamanders die ook goed in gevangenschap te kweken zijn, evenals het afgeven van ‘gezondheidscertificaten’ bij dieren waarbij wordt aangegeven dat de dieren gegarandeerd vrij zijn van Bsal. Tevens is het voor de hobbyist nog eens goed te kijken naar de hygiëne maatregelen in de eigen collectie: zoals de implementatie van een quarantaine periode bij nieuw verkregen dieren en het goed verwerken van water en terrarium materialen. Het hobbymatig en professioneel houden van salamanders levert kennis op over de ecologie en biologie van de soort, wat weer ten goede komt aan de bescherming van de dieren in het wild.

Meer weten, neem dan contact op met de Salamandervereniging.

Heeft u zelf salamanders?

Heb je zelf salamanders in je collectie, dan wil je niet dat ze besmet raken met Bsal., of dat ze andere salamanders besmetten. Wees daarom extra voorzichtig als je nieuwe dieren aan je collectie toevoegt, of als je dieren aan anderen weggeeft of verkoopt. Hou nieuwe dieren gedurende een ruime tijd in elk geval in quarantaine en wees voorzichtig met je afvalwater.

Koop nooit salamanders voor in je tuinvijver.

Je kan de dieren laten testen op Bsal (en ook op Bd en ranavirussen). Hiervoor kan je het beste contact opnemen met de Universiteit Gent.

Dieren behandelen

Dieren in gevangenschap kunnen worden behandeld als ze zijn geïnfecteerd met Bsal. Hierover zijn twee artikelen verschenen in 2015 (Blooi et al., 2015a; 2015b).

Samengevat uit deze artikelen:

  • het behandelen van salamanders door de temperatuur te verhogen is een veilige, effectieve en goedkope manier om de dieren te behandelen.
  • De dieren moeten dan gedurende 10 dagen bij 25˚C worden gehouden.
  • Niet alle salamanders kunnen zo lang bij 25˚C overleven.
  • Voor die dieren is de behandeling ook mogelijk bij 20˚C. De dieren dienen dan twee keer per dag met een combinatie van antischimmelmiddelen worden behandeld.